Tiêu chí

Pháp luật

Các công cụ khác

Con đường hình thành

- Được hình thành bằng con đường nhà nước, do nhà nước đặt ra (ví dụ như các quy định về tổ chức BMNN), hoặc do nhà nước thừa nhận (các phong tục, tập quán…) nên luôn thể hiện ý chí của nhà nước

- Không phải do nhà nước tạo ra.

- Có thể được hình thành một cách tự phát trong một cộng đồng dân cư nào đó (đạo đức, phong tục tập quán, luật tục…), có thể do các tổ chức phi nhà nước đặt ra (kỷ luật, điều lệ…) nên chỉ thể hiện ý chí của một cộng đồng dân cư hoặc tổ chức phi nhà nước.

Biện pháp đảm bảo thực hiện

- Được đảm bảo thực hiện bằng quyền lực nhà nước. Có các biện pháp mang tính cưỡng chế chuyên nghiệp, công khai bằng phương tiện đặc thù: quân đội, tòa án.

- Được đảm bảo thực hiện bằng sự tự giác: lương tâm, đức tin hoặc dư luận xã hội. Các biện pháp cưỡng chế phi nhà nước, không công khai.

Phạm vi tác động

- Có tác động bao trùm lên toàn xã hội, có tác động thường xuyên liên tục trên toàn lãnh thổ, và trong nhiều lĩnh vực hoạt động của xã hội.

- Lĩnh vực điều chỉnh hẹp hơn so với pháp luật

Mức độ bắt buộc

- Cao hơn, có giá trị bắt buộc phải tôn trọng và thực hiện đối với mọi tổ chức, cá nhân có liên quan trong phạm vi lãnh thổ quốc gia.

- Hình phạt cao nhất là tử hình

- Thấp hơn, chỉ có giá trị bắt buộc phải tôn trọng và thực hiện đối với cộng đồng dân cư nhất định hoặc với các hội viên trong một tổ chức.

- Hình phạt cao nhất là bị khai trừ ra khỏi cộng đồng/ tổ chức.

Tính hình thức xác định

- Pháp luật thường được thể hiện trong những hình thức xác định: tập quán pháp, tiền lệ pháp, VB QPPL

- Có người, nơi, thời gian ban hành rõ ràng

- Văn phong chặt chẽ

- Không có hình thức xác định

- Có nhiều câu mang cùng một nội dung điều chỉnh

- Văn phong ước lệ, tương đối, đa nghĩa

Mô hình xử sự

- Dứt khoát: chỉ rõ phải làm như thế nào, nếu không làm thì sẽ bị xử lý ra sao

- Không rõ ràng: chỉ đưa ra lời khuyên chung chung

Tính hệ thống

- Pháp luật có tính hệ thống.

- Gắn kết chặt chẽ, phức tạp, các quy tắc này dẫn đến các quy tắc khác.

- Mặc dù điều chỉnh các quan hệ xã hội trong nhiều lĩnh vực khác nhau, song các quy định của pháp luật không tồn tại biệt lập mà giữa chúng có mối liên hệ nội tại thống nhất với nhau, tạo nên một chỉnh thể thống nhất.

- Có thể có tính hệ thống (các quy định của các tổ chức phi nhà nước), cũng có thể không có tính hệ thống (đạo đức, phong tục tập quán…)

Nguồn gốc

- Tồn tại trong xã hội có giai cấp.

- Tồn tại trong nhiều giai đoạn, thời kì

Hiệu quả

- Kết quả tạo ra nhanh chóng hơn

- Kết quả tạo ra chậm hơn.