* Phân tích khái niệm: 

- Áp dụng pháp luật là hoạt động do các chủ thể có thẩm quyền tiến hành nhằm cá biệt hóa quy phạm pháp luật thành quyền, nghĩa vụ, trách nhiệm cụ thể, đối với các cá nhân, tổ chức trong các trường hợp cụ thể.

- Đặc điểm:

+ Áp dụng pháp luật là hoạt động mang tính quyền lực nhà nước, bởi vì:

Hoạt động áp dụng pháp luật chỉ do các cơ quan nhà nước, tổ chức hay cá nhân có thẩm quyền tiến hành và mỗi chủ thể đó chỉ có thể áp dụng pháp luật trong một phạm vi nhất định. VD: ở nước ta chỉ có UBND mới có thể xem xét cấp giấy chứng nhận kết hôn, chỉ có TAND mới có thể xét xử định tội và định hình phạt cho người phạm tội…

Hoạt động áp dụng pháp luật là sự tiếp tục thể hiện ý chí của nhà nước, thông qua hoạt động áp dụng pháp luật, ý chí nhà nước thể hiện một cách cụ thể trong các trường hợp cụ thể.

Quyết định áp dụng pháp luật luôn thể hiện ý chí đơn phương của chủ thể tiến hành áp dụng pháp luật trên cơ sở nhận thức và niềm tin của họ về bản chất của vụ việc và các quy định của pháp luật. Quyết định áp dụng pháp luật có ý nghĩa bắt buộc đối với chủ thể bị áp dụng pháp luật, và chủ thể khác có liên quan. Khi cần thiết, quyết định này được bảo đảm bằng biện pháp cưỡng chế nhà nước.

+ Áp dụng pháp luật được tiến hành theo trình tự, thủ tục do pháp luật quy định.

Để đảm bảo hoạt động áp dụng pháp luật được thực hiện một cách đúng đắn, thống nhất, đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của cá nhân, tổ chức được (bị) áp dụng pháp luật, đảm bảo sự công bằng, nghiêm minh của pháp luật, đòi hỏi hoạt động áp dụng pháp luật phải tuân theoo trình tự, thủ tục chặt chẽ do pháp luật quy định.

+ Áp dụng pháp luật là hoạt động cá biệt hóa quy phạm pháp luật đối với từng trường hợp cụ thể.

quy phạm pháp luật là những quy tắc xử sự chung, nó được đặt ra không phải dành cho một cá nhân, tổ chức cụ thể, cá biệt mà dành cho một nhóm đối tượng nhất định.

Khi áp dụng pháp luật, chủ thê có thẩm quyền căn cứ vào quy phạm pháp luật, đưa ra cách xử sự cụ thể đối với chủ thể bị áp dụng pháp luật, xác định cho họ được làm gì, không được làm gì, phải làm gì, làm như thế nào… một cách rất cụ thể.

+ Áp dụng pháp luật là hoạt động có tính sáng tạo:

Các vụ việc cụ thể xảy ra trong cuộc sống hết sức đa dạng, phức tạp, trong khi pháp luật thường không mô tả tỉ mỉ từng tình tiết của sự việc, nó chỉ dự liệu những điều kiện, hoàn cảnh có tính chất phổ biến.

Do vậy, khi áo dụng pháp luật, các chủ thể có thẩm quyền áp dụng phải nghiên cứu kĩ vụ việc, so sánh, đối chiếu với các quy định của pháp luật, lựa chọn quy phạm pháp luật phù hợp để áp dụng sao cho đúng người, đúng việc, đúng mức độ, đúng quan điểm, tư tưởng mà quy phạm pháp luật đã nêu.

Trong thực tế, nhiều trường hợp xảy ra vụ việc những vụ việc đòi hỏi cơ quan, nhà chức trách có thẩm quyền phải giải quyết nhưng không có quy định của pháp luật để áp dụng. Những TH đó đòi hỏi chủ thể có thẩm quyền phải có ý thức pháp luật cao, có kinh nghiệm thực tiễn phong phú, phải linh hoạt, sáng tạo để giải quyết.

* Các đảm bảo của hoạt động áp dụng pháp luật:

- Bảo đảm về mặt pháp lý:

+ Hoạt động áp dụng pháp luật phải được tiến hành dựa trên cơ sở những quy phạm pháp luật còn hiệu lực pháp lí quy định về các quan hệ xã hội có liên quan.

- Bảo đảm về tổ chức:

+ Hoạt động áp dụng pháp luật là hoạt động do cơ quan nhà nước, nhà chức trách có thẩm quyền tiến hành.

+ Tổ chức cũng như nhân sự ở các cơ quan này là yếu tố rất quan trọng để nâng cao chất lượng áp dụng pháp luật; bởi lẽ chất lượng áp dụng pháp luật suy cho cùng là do con người và phụ thuộc vào khả năng chuyên môn của những người trực tiếp áp dụng pháp luật.

- Ngoài các yếu tố trên còn có nhiều yếu tố khác bảo đảm việc áp dụng pháp luật: kinh phí, cơ sở vật chất, trang thiết bị chuyên môn, chế độ, chính sách đối với đội ngũ cán bộ áp dụng pháp luật,…

Xem thêm: 80 CÂU VẤN ĐÁP LÝ LUẬN CHUNG VỀ NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT HLU (download file bộ câu hỏi vấn đáp ở bài này)