* Phân tích vai trò của ý thức pháp luật đối với việc xây dựng pháp luật:

- Ý thức pháp luật là tiền đề tư tưởng trực tiếp để hình thành, phát triển và hoàn thiện hệ thống pháp luật. Nếu không có ý thức pháp luật phù hợp với bản chất và điều kiện cụ thể trong từng giai đoạn phát triển thì không thể đem lại sự hoàn thiện đối với hệ thống pháp luật trên thực tế.

- Trong quá trình hoạt động, trên cơ sở ý thức pháp luật, nhận thức, hiểu biết của mình, các chủ thể có thẩm quyền xây dựng pháp luật có thể xác định được quan hệ xã hội cần điều chỉnh bằng pháp luật, mức độ điều chỉnh… Đồng thời, có thể xác định được trình độ phát triển của kinh tế - xã hội, nhu cầu khách quan của đời sống xã hội để đặt ra các quy định của pháp luật phù hợp với các điều kiện đó.

- Khi xây dựng pháp luật, trên cơ sở ý thức pháp luật, nhận thức, hiểu biết của mình, các chủ thể có thẩm quyền xây dựng pháp luật có thể xác định được trong số các QPXH đang tồn tại, những quy phạm nào có thể thừa nhận thành pháp luật để điều chỉnh các quan hệ xã hội theo ý chí của nhà nước thì thừa nhận thành pháp luật, những quy phạm nào không phù hợp thì đặt ra các quy phạm mới để thay thế chúng, những quan hệ xã hội nào cần điều chỉnh mà chưa có pháp luật thì đặt ra quy tắc mới…

- Trong quá trình thực hiện hệ thống pháp luật đã được ban hành, trên cơ sở ý thức pháp luật, nhận thức, hiểu biết của mình, các chủ thể có thẩm quyền xây dựng pháp luật có thể xác định được quy phạm pháp luật nào phù hợp với thực tại khách quan, có tính khả thi thì tiếp tục sử dụng, quy phạm nào không phù hợp thì ban hành hoặc đề nghị ban hành quy phạm hoặc văn bản mới để thay thế, làm cho hệ thống pháp luật ngày càng hoàn thiện và phát triển hơn.

- Vai trò của ý thức pháp luật đối với xây dựng pháp luật thể hiện ở các góc độ:

+ Góp phần nhận thức thấu đáo, đầy đủ đối với chính sách pháp luật và các yêu cầu của việc điều chỉnh pháp luật.

+ Nâng cao khả năng thực hiện việc quy phạm hóa các nội dung điều chỉnh pháp luật và xác định các chuẩn mực pháp lí phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh thực tế.

+ Bảo đảm cho việc XD, hoàn thiện hệ thống pháp luật đúng quy trình kĩ thuật pháp lí, hạn chế được tình trạng chồng chéo, mâu thuẫn, phủ định lẫn nhau trên thực tế.

+ Bảo đảm hiệu quả, chất lượng hoạt động hệ thống hóa pháp luật đặc biệt hoạt động pháp điển quy phạm pháp luật trên thực tế.

* Liên hệ:

- Trong những năm gần đây, ý thức pháp luật của các chủ thể có thẩm quyền xây dựng pháp luật ngày càng được nâng cao, trình độ nhận thức, hiểu biết, chuyên môn của các chủ thể về pháp luật ngày càng cao.

- Tuy nhiên, ý thức pháp luật của một số chủ thể có thẩm quyền xây dựng pháp luật chưa tốt, khả năng dự báo chưa cao, dẫn đến tình trạng VBPL trái với Hiến pháp, trái với luật vẫn còn, không phù hợp với thực tiễn, phải thường xuyên sửa đổi, ban hành bổ sung, thay thế các văn bản luật và dưới luật.

- Theo thống kê của Bộ Tư pháp: năm 2017, có hơn 5600 văn bản trái pháp luật được ban hành của các bộ, cơ quan ngang bộ và địa phương, trong đó có các văn bản quy phạm pháp luật trái pháp luật về nội dung và thẩm quyền ban hành, sai sót về căn cứ pháp lý, thể thức và kỹ thuật trình bày, không phải là văn bản quy phạm pháp luật nhưng có chứa quy phạm pháp luật.

- Việc ý thức pháp luật chưa cao trong việc xây dựng pháp luật dẫn đến ban hành ra các VBPL không phù hợp với Hiến pháp, pháp luật, và thực tiễn, làm cản trở sự phát triển của xã hội.

- Hiện nay cũng chưa có quy định về trách nhiệm bồi thường của nhà nước trong trường hợp văn bản trái pháp luật gây thiệt hại cho người dân và doanh nghiệp.

- Để nâng cao ý thức pháp luật trong xây dựng pháp luật cần:

+ Tăng cường bồi dưỡng kiến thức pháp luật cho các chủ thể có thẩm quyền ban hành pháp luật.

+ Cần lựa chọn những chuyên gia có uy tín về luật pháp, có phẩm chất đạo đức tốt để soạn thảo VBPL.

+ Trước khi ban hành pháp luật cần nghiên cứu kĩ xem các điều khoản có phù hợp với Hiến pháp và pháp luật hiện hành và có phù hợp với thực tiễn hay không.

+ Cần có cơ chế xử phạt nghiêm những cá nhân ban hành văn bản trái với quy định của pháp luật và cơ quan thẩm định văn bản đó.

+ Tăng cường chức năng giám sát của các cơ quan báo chí, người dân, các tổ chức chính trị, xã hội trong hoạt động lập pháp.

Xem thêm: 80 CÂU VẤN ĐÁP LÝ LUẬN CHUNG VỀ NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT HLU (download file bộ câu hỏi vấn đáp ở bài này)