- Sở dĩ nhà nước giữ được vị trí trung tâm và có vai trò chủ đạo đó là vì, so với các tổ chức thành viên khác của hệ thống chính trị, nhà nước có những ưu thế đặc biệt quan trọng:

+ So với các tổ chức khác trong hệ thống chính trị, nhà nước được xây dựng, bảo vệ, củng cố, phát triển trên nền tảng xã hội rộng lớn nhất.

Nhờ đó, nhà nước có khả năng và điều kiện triển khai thực hiện pháp luật cũng như các chủ trương chính sách của nó một cách nhanh chóng và có hiệu quả nhất.

VD: Nhà nước CHXHCNVN được xây dựng trên nền tảng hơn 90 triệu dân, không phân biệt giới tính, tuổi tác, trình độ… với hệ thống cơ quan nhà nước từ trung ương tới địa phương trải khắp 63 tỉnh thành.

Trong khi đó ĐCSVN chỉ có khoảng 5 triệu Đảng viên. MTTQVN và các tổ chức chính trị, xã hội khác như Công đoàn, Hội phụ nữ, Hội nông dân, Hội cựu chiến binh, Đoàn thanh niên cũng không có số lượng thành viên đông đảo như nhà nước.

+ Nhà nước là tổ chức đại diện chính thức, hợp pháp cho toàn thể xã hội, nhân danh xã hội để thực hiện việc tổ chức và quản lý hầu hết các mặt của đời sống xã hội.

Tư cách và địa vị của nhà nước đã tạo cho nhà nước một vị thế vững chắc để thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của mình.

VD: NN VN là tổ chức duy nhất được phép đại diện cho toàn thể xã hội, có bộ máy nhà nước để quản lý về kinh tế, y tế, giáo dục,… các mặt của đời sống xã hội.

Các tổ chức khác của hệ thống chính trị không được phép đứng ra quản lý xã hội. ĐCSVN chỉ lãnh đạo nhà nước, đưa ra các đường lối, chính sách. Các tổ chức chính trị xã hội chỉ quản lý các hội viên của mình, tập hợp và

+ Nhà nước có quyền lực công khai, bao trùm toàn xã hội, quyền lực nhà nước có phạm vi tác động rộng lớn nhất so với quyền lực của các tổ chức khác trong hệ thống chính trị.

Để thực hiện quyền lực của mình, nhà nước có bộ máy hùng mạnh nhất, bao gồm hệ thống cơ quan nhà nước từ trung ương tới địa phương, trong đó có cả các cơ quan bạo lực để đảm bảo việc thực hiện quyền lực nhà nước.

VD: Quyền lực của NN VN là công khai, rộng lớn, bao trùm toàn lãnh thổ VN. NN có BM hùng mạnh từ cấp trung ương đến địa phương, trải khắp 63 tỉnh thành, trong đó có các cơ quan bạo lực để đảm bảo việc thực hiện quyền lực nhà nước như quân đội, công an, tòa án, nhà tù…

Các tổ chức khác trong hệ thống chính trị không có BM quản lý, cũng không có các cơ quan cưỡng chế, bạo lực.

+ Nhà nước có pháp luật, công cụ quản lí xã hội có hiệu quả nhất.

Pháp luật là hệ thống các quy tắc xử sự chung mang tính bắt buộc đối với tất cả mọi người. Pháp luật do nhà nước ban hành và bảo đảm thực hiện bằng tất cả sức mạnh của mình, trong đó có sức mạnh cưỡng chế. Nhà nước sử dụng toàn bộ sức mạnh của mình để tổ chức thực hiện và bảo vệ pháp luật. Khi cần thiết, nhà nước sử dụng sức mạnh bạo lực của mình để đảm bảo cho pháp luật được thực hiện nghiêm chỉnh trong cuộc sống. Nhờ vậy, các quy định của pháp luật có thể được triển khai và thực hiện một cách rộng rãi trong toàn xã hội, do đó, các chính sách của nhà nước có thể trở thành hiện thực trong xã hội.

VD: NN VN là tổ chức duy nhất có quyền ban hành pháp luật trên lãnh thổ VN. Các VB QPPL do NN ban hành như HP, các bộ luật, luật (BLDS, BLHS…) có hiệu lực trên toàn bộ lãnh thổ VN. Khi xảy ra các hành vi VPPL thì các cơ quan có thẩm quyền sẽ áp dụng các chế tài xử phạt đối với chủ thể vi phạm, có thể là phạt tiền, phạt tù, cải tạo hoặc tử hình.

Các tổ chức khác không có quyền ban hành pháp luật.

+ Nhà nước có sức mạnh vật chất to lớn nhất, vì vậy nhà nước có đầy đủ phương tiện vật chất cần thiết để thực hiện chức năng, nhiệm vụ của mình.

Với tư cách là tổ chức đại diện cho toàn xã hội, nhà nước có thể trở thành chủ sở hữu những tư liệu sản xuất quan trọng nhất của toàn xã hội. Mặt khác, nhà nước có quyền đặt ra và thu các loại thuế, nhờ đó, nhà nước có nguồn lực vật chất to lớn không những đảm bảo cho sự hoạt động của mình mà còn có thể hỗ trợ các tổ chức khác trong hệ thống chính trị.

VD: NN VN là tổ chức duy nhất có quyền quy định và tiến hành thu các loại thuế, như: Thuế thu nhập cá nhân, thuế nhà đất, thuế GTGT, thuế xuất nhập khẩu … Do vậy, nhà nước có sức mạnh vật chất to lớn, phục vụ cho hoạt động của mình: trả lương cho các công chức, viên chức nhà nước, xây dựng các công trình công cộng, các bệnh viện, trường học công… Đồng thời, nhà nước cũng cấp kinh phí hoạt động cho các thành phần khác của hệ thống chính trị.

+ Nhà nước là tổ chức duy nhất trong hệ thống chính trị mang chủ quyền quốc gia.

Nhà nước có toàn quyền quyết định và thực hiện các chính sách đối nội, đối ngoại của mình, không lệ thuộc vào ý chí từ bên ngoài; có quyền nhân danh cả quốc gia và toàn thể dân tộc trong quan hệ đối ngoại và là chủ thể của công pháp quốc tế.

Những mối quan hệ quốc tế về chính trị, kinh tế làm cho nhà nước càng nổi bật hơn trong hệ thống chính trị, giúp nó củng cố và nâng cao vị trí, vai trò của mình trong hệ thống chính trị.

VD: NN CHXHCNVN là tổ chức duy nhất được phép đại diện cho xã hội thực thi và bảo chủ quyền quốc gia, nhân danh cả quốc gia trong quan hệ đối ngoại và là chủ thể của công pháp quốc tế.

ĐCSVN và các tổ chức chính trị XH chỉ được phép tham gia vào các quan hệ đối ngoại khi nhà nước cho phép. Các tổ chức này không được phép nhân danh quốc gia mà chỉ được phép nhân danh tổ chức của mình.

VD như khi VN ký hiệp định Hợp tác xuyên TBD CPTPP là nhân danh NN CHXHCNVN chứ không phải bất cứ tổ chức chính trị nào khác.

Xem thêm: 80 CÂU VẤN ĐÁP LÝ LUẬN CHUNG VỀ NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT HLU (download file bộ câu hỏi vấn đáp ở bài này)