Đề bài: 

Thời gian gần đây xảy ra sự việc một doanh nghiệp đổ trộm dầu thải gây ô nhiễm nguồn nước của Nhà máy nước sạch D để cung cấp cho thành phố H. Nhà chức trách vào cuộc và thông báo nước sinh hoạt ở khu vực này bị nhiễm chất Styren với tỷ lệ cao hơn nhiều lần so với mức cho phép. Sự việc này đã gây tâm lý hoang mang, lo lắng trong dư luận, ảnh hưởng tới sức khỏe và đời sống người dân.

Các em hãy viết một bài luận (paper) thể hiện quan điểm, bình luận của mình về vấn đề quyền con người, quyền cơ bản công dân và trách nhiệm của các cơ quan nhà nước trong vụ việc trên.

A. PHẦN MỞ ĐẦU

Ngay từ trước Cách mạng tháng Tám, Đảng ta đã chú trọng đến quyền con người. Quyền con người là khẩu hiệu để Đảng ta tập hợp quần chúng, khởi nghĩa giành độc lập dân tộc. Sau Cách mạng tháng Tám, quyền con người đã được khẳng định và gắn liền với độc lập dân tộc. Trong Tuyên ngôn độc lập năm 1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định quyền con người bằng cách trích dẫn Tuyên ngôn độc lập năm 1776 của Hoa Kỳ ngay trong câu đầu tiên: “Tất cả mọi người đều sinh ra bình đẳng. Tạo hóa cho họ những quyền không ai có thể xâm phạm được, trong những quyền ấy, có quyền được sống, quyền tự do và mưu cầu hạnh phúc.”

Kể từ đó đến nay, tôn trọng, bảo vệ quyền con người và quyền công dân luôn là mục tiêu nhất quán và xuyên suốt trong cương lĩnh, đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước ta. Hiến pháp Việt Nam là một minh chứng điển hình cho điều đó. Từ bản Hiến pháp đầu tiên 1946 cho đến bản Hiến pháp mới nhất 2013, chế định quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân luôn có một vị trí đặc biệt quan trọng. Đặc biệt, Hiến pháp 2013 đã dành hẳn 21 điều quy định trực tiếp về quyền con người và cũng lần đầu tiên Hiến pháp có chế định về “Quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân” (các Hiến pháp trước đây chỉ có chế định “Quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân”).

Thế nhưng, quyền con người và quyền công dân ở Việt Nam vẫn chưa thực sự được đảm bảo. Thời gian gần đây xảy ra sự việc một doanh nghiệp đổ trộm dầu thải gây ô nhiễm nguồn nước của Nhà máy nước sạch D để cung cấp cho thành phố H. Nhà chức trách vào cuộc và thông báo nước sinh hoạt ở khu vực này bị nhiễm chất styren với tỉ lệ cao hơn nhiều lần so với mức cho phép. Sự việc này đã gây tâm lý hoang mang, lo lắng trong dư luận, ảnh hưởng tới sức khỏe và đời sống người dân. Sự việc này đã xâm phạm nghiêm trọng đến quyền con người và quyền công dân được Hiến định.

Vì vậy, sau đây em xin trình bày về vấn đề “quyền con người, quyền cơ bản công dân và trách nhiệm của các cơ quan nhà nước trong vụ việc trên”.

B. NỘI DUNG

I. Cơ sở lý luận

1. Quyền con người

1.1. Định nghĩa

Quyền con người là một phạm trù đa diện, do đó có nhiều định nghĩa khác nhau. Mỗi định nghĩa tiếp cận vấn đề từ một góc độ nhất định. Tính phù hợp của các định nghĩa phụ thuộc vào sự nhìn nhận chủ quan của mỗi cá nhân, tuy nhiên, ở cấp độ quốc tế, theo Văn phòng Cao ủy Liên Hợp Quốc về quyền con người, định nghĩa về quyền con người được hiểu như sau:

Quyền con người được hiểu là những đảm bảo pháp lý toàn cầu có tác dụng bảo vệ các cá nhân và các nhóm chống lại những hành động hoặc sự bỏ mặc mà làm tổn hại đến nhân phẩm, những sự được phép và sự tự do cơ bản của con người.

1.2. Đặc trưng

Theo nhận thức chung của cộng đồng quốc tế, quyền con người có các tính chất cơ bản là: tính phổ biến, tính không thể chuyển nhượng, tính không thể phân chia, tính liên hệ và phụ thuộc lẫn nhau.

Tính phổ biến thể hiện ở chỗ quyền con người là những quyền bẩm sinh, vốn có của con người, được thừa nhận cho tất cả mọi người trên trái đất, không phân biệt chủng tộc, tôn giáo, giới tính, quốc tịch…

Tính không thể chuyển nhượng thể hiện ở chỗ quyền con người không thể bị tước đoạt hay hạn chế một cách tùy tiện bởi bất cứ chủ thể nào, các quyền này gắn liền với mỗi cá nhân và không thể chuyển nhượng cho người khác.

Tính không thể phân chia thể hiện ở chỗ các quyền gắn kết chặt chẽ với nhau, việc tách biệt, tước bỏ hay hạn chế bất kì quyền nào đều tác động tiêu cực đến giá trị nhân phẩm và sự phát triển của con người.

Tính liên hệ và phụ thuộc lẫn nhau thể hiện ở chỗ việc bảo đảm các quyền này nằm trong mối liên hệ phụ thuộc và tác động lẫn nhau. Sự vi phạm một quyền sẽ gây ảnh hưởng tiêu cực đến việc đảm bảo các quyền khác.

1.3. Phân loại

Quyền con người có thể chia thành hai nhóm: các quyền dân sự, chính trị và các quyền kinh tế, văn hóa, xã hội.

Các quyền dân sự, chính trị gồm: Quyền bình đẳng trước pháp luật; Quyền sống, tự do và an ninh cá nhân; Quyền về xét xử công bằng; Quyền về tự do đi lại, cư trú; Quyền được bảo vệ đời tư; Quyền được tự do tư tưởng, tín ngưỡng, tôn giáo; Quyền kết hôn, lập gia đình và bình đẳng trong hôn nhân; Quyền tự do biểu đạt; Quyền tự do lập hội; Quyền tự do hội họp một cách hòa bình; Quyền tham gia vào đời sống chính trị.

Các quyền kinh tế, văn hóa, xã hội bao gồm: Quyền được hưởng và duy trì tiêu chuẩn sống thích đáng; Quyền lao động; Quyền giáo dục; Quyền được tham gia vào đời sống văn hóa và được hưởng các thành tựu khoa học; Quyền được hưởng an sinh xã hội; Quyền được hỗ trợ về gia đình; Quyền được hưởng sức khỏe về thể chất và tinh thần.

2. Quyền công dân

2.1. Khái niệm

Khái niệm công dân biểu hiện tính chất đặc biệt của mối quan hệ pháp lí giữa Nhà nước với một số người nhất định. Khái niệm công dân hẹp hơn khái niệm con người. Công dân là sự xác định pháp lý thuộc về một nhà nước xác định. Nhờ sự xác định này con người được hưởng chủ quyền của nhà nước và được nhà nước bảo hộ quyền lợi; đồng thời cũng phải thực hiện một số nghĩa vụ nhất định đối với Nhà nước. Khái niệm công dân gắn liền với khái niệm quốc tịch. Quốc tịch là mối liên hệ bền vững của một thể nhân với một nhà nước xác định. Quốc tịch là căn cứ duy nhất để xác định một người là công dân nước nào.

Quyền cơ bản của công dân là các quyền được xác định trong Hiến pháp trên các lĩnh vực chính trị, dân sự, kinh tế, xã hội, văn hóa, là cơ sở để thực hiện các quyền cụ thể khác của công dân và cơ sở chủ yếu để xác định địa vị pháp lý của công dân.

2.2. Đặc trưng

Quyền cơ bản của công dân thường được xuất phát từ các quyền tự nhiên thiêng liêng và bất khả xâm phạm của con người như quyền sống, quyền bình đẳng, tự do mưu cầu hạnh phúc. Các quyền này thường được quy định trong Hiến pháp – văn bản pháp luật có hiệu lực pháp lý cao nhất của nhà nước. Các quyền cơ bản của công dân là nguồn gốc để phát sinh các quyền khác công dân, và nó thể hiện tính chất dân chủ, nhân văn và tiến bộ của nhà nước.

3. Mối quan hệ giữa quyền con người và quyền công dân

Như vậy, quyền con người và quyền công dân là hai khái niệm đồng dạng nhưng không đồng nhất. Xét về mặt chủ thể quyền, quyền con người có nội hàm rộng hơn quyền công dân và không bị giới hạn bởi tiêu chí quốc tịch của mỗi cá nhân. Xét về mặt nội dung quyền, quyền công dân được xây dưng trên cơ sở tôn trọng quyền con ngườ và quyền con người chủ có thể được đảm bảo bằng những quy định về quyền công dân trong pháp luật của mỗi quốc gia.

4. Bảo đảm quyền con người, quyền công dân

Bảo đảm quyền con người, quyền công dân là việc các chủ thể, mà trước hết là Nhà nước, theo các quy định của pháp luật phải thực hiện các nghĩa vụ, trách nhiệm để quyền con người và quyền công dân của cá nhân, công dân được tổ chức thực hiện, đồng thời các chủ thể này phải tạo điều kiện cho họ được sử dụng các quyền đó. Nếu các chủ thể thực hiện hoặc không thực hiện đúng trách nhiệm mà làm ảnh hưởng, xâm phạm đến các quyền con người, quyền công dân của các chủ thể khác thì phải có nghĩa vụ bồi thường theo quy định của pháp luật.

II. Vụ án đổ trộm dầu thải 

Thời gian gần đây xảy ra sự việc một doanh nghiệp đổ trộm dầu thải gây ô nhiễm nguồn nước của Nhà máy nước sạch D để cung cấp cho thành phố H. Nhà chức trách vào cuộc và thông báo nước sinh hoạt ở khu vực này bị nhiễm chất styren với tỉ lệ cao hơn nhiều lần so với mức cho phép. Điều này đã gây tâm lý hoang mang, lo lắng trong dư luận, ảnh hưởng tới sức khỏe và đời sống người dân. Sự việc này đã xâm phạm nghiêm trọng đến quyền con người và quyền công dân được quy định trong Hiến pháp và các điều ước quốc tế.

1. Xâm phạm đến quyền sống 

Quyền sống là quyền cơ bản nhất của con người. Quyền sống lần đầu tiên được đề cập trong điều 3 UDHR: “Ai cũng có quyền được sống tự do và an toàn thân thể.” 

Điều 6 ICCPR đã cụ thể hóa quy định về quyền sống trong điều 3 UDHR: “Mọi người đều có quyền cố hữu là được sống. Quyền này phải được pháp luật bảo vệ. Không ai có thể bị tước mạng sống một cách tùy tiện.”

Quyền sống cũng được ghi nhận trong Hiến pháp Việt Nam. Điều 19 Hiến pháp Việt Nam 2013 quy định: “Mọi người có quyền sống. Tính mạng con người được pháp luật bảo hộ. Không ai bị tước đoạt tính mạng trái luật.”

Styren là hợp chất hữu cơ độc hại, tồn tại dưới dạng chất lỏng, dễ bay hơi, không tan trong nước hoặc tan rất ít, vị hơi ngọt và có mùi hôi tương tự như xăng dầu. Kết quả nghiên cứu trên người và động vật chỉ ra rằng nếu hàm lượng styren quá cao có thể ảnh hưởng đến hệ hô hấp, hệ tiêu hóa, hệ thần kinh với những biểu hiện đặc trưng như đau đầu, chóng mặt, buồn nôn… Nếu tiếp xúc lâu dài ở mức độ nào đó thì có thể ảnh hưởng đến hệ sinh sản, thậm chí làm chuyển hóa tế bào, gây ung thư.

Việc doanh nghiệp đổ trộm dầu thải khiến cho nguồn nước sinh hoạt của người dân bị nhiễm chất độc styren vi phạm nghiêm trọng đến quyền sống của con người.  

2. Xâm phạm đến quyền được hưởng và duy trì tiêu chuẩn sống thích đáng

Quyền này lần đầu tiên được đề cập trong Khoản 1 Điều 25 UDHR, trong đó nêu rằng, mọi người đều có quyền được hưởng một mức sống thích đáng, đủ để bảo đảm sức khoẻ và phúc lợi của bản thân và gia đình, về các khía cạnh ăn, mặc, ở, chăm sóc y tế và các dịch vụ xã hội cần thiết, cũng như có quyền được bảo hiểm trong trường hợp thất nghiệp, đau ốm, tàn phế, góa bụa, già nua hoặc thiếu phương tiện sinh sống do những hoàn cảnh khách quan vượt quá khả năng đối phó của họ.

Quy định kể trên sau đó được tái khẳng định và cụ thể hóa trong Điều 11 ICESCR. Khoản 1 điều này nêu rằng: Các quốc gia thành viên Công ước thừa nhận quyền của mọi người được có một mức sống thích đáng cho bản thân và gia đình mình, bao gồm các khía cạnh về ăn, mặc, nhà ở, và được không ngừng cải thiện điều kiện sống.

Quyền về nước (Right to water) là một quyền con người vì nó là điều kiện tiên quyết để đạt được quyền con người về sức khỏe, quyền có mức sống thích đáng, quyền có nhà ở về lương thực thích đáng. Quyền này hàm ý mọi người có quyền tiếp cận với nguồn nước một cách thích đáng, an toàn, có thể chấp nhận được, có thể tiếp cận và chi trả được với cá nhân mình và gia đình. Quyền về nước còn bao gồm việc tự do tiếp cận với các nguồn cung cấp nước sẵn có, quyền được bảo vệ không bị tùy tiện cắt hoặc làm ô nhiễm nguồn nước, quyền bình đẳng trong việc tiếp cận với các hệ thống cung cấp nước.

Người dân có quyền được cung cấp nước an toàn, không chứa các vi chất, hợp chất hóa học nguy hiểm cho sức khỏe con người, chấp nhận được về mặt màu sắc, mùi, vị. Từ đó có thể thấy việc Nhà máy nước D cấp nước có nhiễm chất độc styren đã xâm phạm đến quyền được hưởng và duy trì tiêu chuẩn sống thích đáng của người dân thành phố H. Điều này đã gây nhiều hậu quả nghiêm trọng cho các hộ dân: Không thể tiến hành hoạt động kinh doanh, không thể sinh hoạt bình thường trong nhà, thiệt hại về chi phí phát sinh mua nước, thiệt hại về sức khỏe do nguồn nước bẩn, thiệt hại về tinh thần…

Bên cạnh quyền về nước, vụ việc đổ trộm dầu thải còn vi phạm đến quyền về sức khỏe con người được pháp luật quốc tế công nhận. Quyền về sức khỏe nằm trong nội hàm về quyền được có mức sống thích đáng nêu ở điều 25 UDHR. Tuy nhiên, điều 12 ICESCR được coi là quy định pháp luật quốc tế toàn diện nhất về sức khỏe: “Mọi người đều có quyền được hưởng một tiêu chuẩn sức khỏe về thể chất và tinh thần ở mức cao nhất có thể được.”

Điều 38 Hiến pháp 2013 quy định:  “1. Mọi người có quyền được bảo vệ, chăm sóc sức khỏe, bình đẳng trong việc sử dụng các dịch vụ y tế và có nghĩa vụ thực hiện các quy định về phòng bệnh, khám bệnh, chữa bệnh.

2. Nghiêm cấm các hành vi đe dọa cuộc sống, sức khỏe của người khác và cộng đồng.”

Điều 43 Hiến pháp 2013 quy định: “Mọi người có quyền được sống trong môi trường trong lành và có nghĩa vụ bảo vệ môi trường.”

Quyền sức khỏe là một quyền con người cơ bản, không thể thiếu để thực hiện các quyền khác. Việc đổ trộm dầu thải của doanh nghiệp đã vi phạm đến quyền con người, đe dọa gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe hàng ngàn người ở thành phố H. Doanh nghiệp đổ trộm dầu đó cũng đã vi phạm Hiến pháp 2013, cụ thể là điều 2 khoản 38 và điều 43 đã được trích dẫn ở trên.

3. Trách nhiệm của các cơ quan Nhà nước

Tuy rằng các cơ quan Nhà nước không phải là người trực tiếp đổ trộm dầu thải nhưng các cơ quan Nhà nước có trách nhiệm không nhỏ trong vụ việc này.

Trước hết, các cơ quan nhà nước đã không có những biện pháp cụ thể để ngăn chặn việc quyền con người, quyền công dân được Hiến pháp ghi nhận bị xâm phạm như đã phân tích ở trên. Khung pháp luật bảo vệ người dân với dịch vụ công còn nhiều hạn chế. Các quy định của pháp luật còn chung chung, khó áp dụng trên thực tế. Khi người dân muốn khởi kiện để đòi quyền lợi của mình thì khởi kiện ai? Cơ quan nào sẽ tiếp nhận hàng ngàn đơn kiện cho cùng một sự việc và có cơ chế nào để giải quyết chúng, khi chế định “khởi kiện tập thể” không được pháp luật thừa nhận? Làm thế nào để những người dân yếu thế có thể chứng minh được lỗi của các đại gia doanh nghiệp? Các bằng chứng sẽ được thu thập như thế nào và ai sẽ bỏ chi phí để kiểm định chúng?

Thứ hai, chính quyền địa phương, cụ thể là UBND thành phố H, đơn vị chịu trách nhiệm trực tiếp về mức độ an toàn mọi mặt cho người dân thành phố H, chưa nhanh chóng, linh hoạt, và không có kinh nghiệm trong việc xử lý sự cố môi trường. Đáng ra, ngay khi nhận được phản ánh của người dân, chính quyền thành phố phải dừng ngay việc cấp nước; đồng thời phải điều nguồn nước thay thế đủ tiêu chuẩn đáp ứng nhu cầu đời sống dân sinh. Sau đó nhà nước sẽ tính toán toàn bộ chi phí cho việc khắc phục thiệt hại, yêu cầu công ty cấp nước bồi hoàn.

Thứ ba, trách nhiệm thuộc về bộ máy quản lý yếu kém của các cơ quan nhà nước: còn quá nhiều lỗ hổng trong an ninh nguồn nước. Các cơ quan quản lý còn lơi lỏng trong bảo vệ nguồn nước. Trên thực tế, nguy cơ nguồn chất thải ô nhiễm xâm nhập vào nguồn nước của nhà máy nước là rất nhiều. Vừa qua mới chỉ là dầu thải – một chất có thể nhận biết bằng mắt thường. Nếu là tàu vận chuyển phân lân, thuốc bảo vệ thực vật, hay hóa chất độc hại… bị chìm trên sông D, thì không ai biết được điều gì sẽ xảy ra với người dân thành phố H. Với thực tế quản lý nguồn nước hiện nay, nguồn ô nhiễm, nguồn thải độc có nhiều cơ hội thâm nhập vào hệ thống sản xuất nước sạch của nhà mấy, thậm chí đến cả nhà từng người dân, thì nếu có các tổ chức, cá nhân mang chủ ý phá hoại cũng sẽ rất dễ dàng thực hiện.

III. Bài học rút ra 

Qua sự việc đổ trộm dầu thải gây ô nhiễm nguồn nước của Nhà máy nước D, làm hàng ngàn hộ dân thành phố H khốn đốn, chúng ta nhận thấy rằng, các cơ quan nhà nước cần phải nâng cao năng lực quản lý của mình. Chỉ các doanh nghiệp không thể bảo vệ được toàn bộ nguồn nước trên sông, cần có sự vào cuộc của các cơ quan quản lý cấp cao hơn theo đúng quy định cả Luật bảo vệ môi trường. Bộ và các cơ quan ngang bộ, UBND tỉnh phải xây dựng kế hoạch phòng ngừa, ứng phó sự cố môi trường hàng năm. Cần phải thiết lập một vùng bảo vệ, cấm tất cả các hoạt động sản xuất, kinh doanh gây ô nhiễm nguồn nước cấp cho nhà máy nước. Đồng thời, Quốc hội cũng cần hoàn thiện cơ chế pháp lý đầy đủ để bảo vệ cho quyền và lợi ích chính đáng của người dân trong các trường hợp tương tự, khi các doanh nghiệp xâm phạm đến quyền lợi của người dân.

Về phía các doanh nghiệp cũng cần phải xây dựng các kịch bản ứng phó khi xảy ra sự cố. Các nhà máy nước cần kiểm tra kỹ nguồn nước đầu vào, nếu thiết bị nhận diện được hóa chất vượt ngưỡng quy định, cần dừng lấy nước vào và xử lý nguồn ô nhiễm trước khi đưa vào hệ thống sản xuất. Nếu không kịp phát hiện thì nguồn nước đầu ra phải được kiểm soát chất lượng và tạm dừng cấp nước vào hệ thống. Nếu nước đã đi vào hệ thống cung cấp cho người dân thì cần lập tức cảnh báo tới toàn bộ người dân.

C. KẾT LUẬN

Như vậy, ta có thể thấy, Đảng và Nhà nước ta rất quan tâm đến việc bảo vệ quyền con người, quyền công dân bằng việc tham gia hầu hết các công ước quốc tế về quyền con người, đồng thời nội luật hóa các điều ước quốc tế trong Hiến pháp, cũng như các luật, bộ luật của nước ta. Tuy nhiên, trong quá trình thực thi những quy định đó, ở Việt Nam, quyền con người, quyền công dân vẫn đang và bị đe dọa xâm phạm nghiêm trọng. Điều này đòi hỏi các cơ quan nhà nước cần có các biện pháp cụ thể hơn, thực tiễn hơn để đảm bảo quyền con người và quyền công dân ở Việt Nam.

Xem thêm: TỔNG HỢP BÀI TẬP NHÓM - BÀI TẬP LỚN - BÀI TẬP CÁ NHÂN - TIỂU LUẬN CÁC MÔN HLU

Nếu bạn thấy những chia sẻ của mình hữu ích thì có thể donate ủng hộ mình 01 ly trà sữa nha: BIDV 4603463395