* Phân tích khái niệm:

- Hệ thống nguồn pháp luật được xem là tập hợp tất cả các nguồn pháp luật, quan trọng hơn cả là các loại văn bản quy phạm pháp luật có mối liên hệ mật thiết với nhau, được sắp xếp một cách thống nhất, phù hợp với nhau vừa theo tính chất của các quan hệ xã hội mà chúng điều chỉnh, vừa theo trật tự thang bậc hiệu lực pháp luật của chúng.

- Theo trật tự thứ bậc hiệu lực pháp luật thì các nguồn pháp luật được sắp xếp thành tòa tháp với trật tự nguồn pháp luật có hiệu lực pháp luật cao nhất (Hiến pháp) ở trên cùng, tiếp đến là các nguồn pháp luật khác (văn bản luật thông thường), rồi đến các nguồn pháp luật và văn bản dưới luật (phụ thuộc thẩm quyền và vị trí của các cơ quan đã ban hành ra chúng).

- Giữa các nguồn pháp luật luôn có mối liên hệ, ràng buộc theo cả chiều ngang và chiều dọc, nhất là các văn bản cùng quy định về một vấn đề không được chồng chéo, mâu thuẫn với nhau.

Các nguồn pháp luật có hiệu lực pháp luật thấp không được trái với các nguồn pháp luật có hiệu lực pháp luật cao.

Nếu các nguồn pháp luật có hiệu lực pháp luật khác nhau quy định về cùng một vấn đề mà mâu thuẫn nhau thì thực hiện theo nguồn pháp luật có hiệu lực pháp luật cao hơn hoặc theo thứ tự ưu tiên đối với loại nguồn đó.

- Có thể nói, mối quan hệ giữa hệ thống quy phạm pháp luật và hệ thống nguồn pháp luật mà mối quan hệ giữa nội dung và hình thức.

Mặc dù có liên hệ chặt chẽ với nhau nhưng hệ thống quy phạm pháp luật và hệ thống nguồn pháp luật không đồng nhất với nhau. Điều này thể hiện ở chỗ:

+ Xem xét hệ thống quy phạm pháp luật là xem xét cấu trúc bên trong của pháp luật, biểu hiện ở việc phân định các quy định pháp luật; còn xem xét HT nguồn pháp luật là xem xét trật tự của các nguồn pháp luật và mối liên hệ giữa chúng.

+ Trong hệ thống nguồn pháp luật ngoài việc chứa đựng các quy phạm pháp luật còn có thể chứa cả những nội dung không phải là quy phạm pháp luật (lời nói đầu, các nguyên tắc pháp luật…)

+ Cấu tạo của hệ thống quy phạm pháp luật không trùng với cấu tạo của hệ thống nguồn pháp luật.

+ Hệ thống quy phạm pháp luật có tính khách quan, còn hệ thống nguồn pháp luật mang nhiều yếu tố chủ quan, phụ thuộc ý chí cả chủ thể ban hành pháp luật

* Vai trò của các loại nguồn của pháp luật Việt Nam hiện nay:

- Văn bản quy phạm pháp luật:

+ Là nguồn chủ yếu và quan trọng nhất của pháp luật Việt Nam hiện nay.

+ Các loại văn bản quy phạm pháp luật được chia thành 2 loại: văn bản luật và văn bản dưới luật.

+ Hiến pháp là VBPL có hiệu lực pháp lí cao nhất, thứ tự cao thấp về hiệu lực của văn bản quy phạm pháp luật phụ thuộc vào cơ quan ban hành ra chúng.

- Tập quán pháp:

+ Là nguồn bổ sung quan trọng cho các văn bản quy phạm pháp luật, lấp những khoảng trống trong văn bản quy phạm pháp luật.

+ Có vai trò giải quyết những tình huống mà không có pháp luật quy định. 

+ Nguồn này đảm bảo sự hợp lí, phù hợp trong việc giải quyết các tình huống thực tế, chính xác với điều kiện của mỗi vùng miền.

- Án lệ:

+ Góp phần bổ sung cho những thiếu sót, những lỗ hổng của pháp luật thành văn, khắc phục tình trạng thiếu pháp luật.

+ Tạo điều kiện cho việc áp dụng pháp luật được dễ dàng, thuận lợi hơn.

- Điều ước quốc tế:

+ Là 1 loại nguồn pháp luật quan trọng của PLVN hiện nay.

+ Nếu cùng 1 vấn đề, giữa pháp luật trong nước và điều ước quốc tế có quy định khác nhau thì thứ tự ưu tiên là Hiến pháp, điều ước quốc tế, các văn bản luật, các văn bản dưới luật.

+ Giúp giải quyết các vụ việc có yếu tố nước ngoài.

- Quan niệm, quan điểm đạo đức xã hội:

+ Các quan niệm đạo đức xã hội nhiều khi được pháp luật dẫn chiếu làm căn cứ pháp lí để các chủ thể thực hiện hành vi thực tế.

+ BLDS quy định, trong trường hợp pháp luật không có quy định, các bên không có thỏa thuận, cũng không có tập quán hay quy định điều chỉnh vụ việc tương tự thì có thể áp dụng quan niệm về lẽ công bằng trong xã hội.

+ Góp phần bổ sung cho những thiếu sót của pháp luật thành văn, lấp lỗ hổng pháp luật.

- Hợp đồng:

+ Thỏa thuận giữa các bên là căn cứ pháp lí để các bên thực hiện hành vi của mình, đó cũng là căn cứ quan trọng để các chủ thể có thẩm quyền giải quyết tranh chấp nếu có. Trong nhiều trường hợp, thỏa thuận của các bên được đề cập trước quy định của pháp luật, tập quán…

- Pháp luật nước ngoài:

+ Giúp giải quyết các vụ việc có yếu tố nước ngoài.

Xem thêm: 80 CÂU VẤN ĐÁP LÝ LUẬN CHUNG VỀ NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT HLU (download file bộ câu hỏi vấn đáp ở bài này)