* Phân tích khái niệm:

- Thực hiện pháp luật là hành vi thực tế, hợp pháp, có mục đích của các chủ thể được hình thành trong quá trình hiện thực hóa các quy định của pháp luật.

VD: công ty A nộp thuế cho nhà nước đầy đủ và đúng hạn theo thông báo của cơ quan thuế.

- Thực hiện pháp luật có các đặc điểm sau:

+ Thực hiện pháp luật là hành vi xác định hay xử sự thực tế của con người, bởi vì, pháp luật được ban hành để điều chỉnh hành vi hay xử sự của con người, do vậy, chỉ có thể căn cứ vào hành vi hay xử sự thực tế của các chủ thể thì mới có thể xác định được họ có thực hiện pháp luật hay không. Hành vi thực hiện pháp luật có thể được thực hiện dưới dạng hành động, hoặc bằng không hành động.

+ Thực hiện pháp luật là làm theo yêu cầu của pháp luật, vì vậy, thực hiện pháp luật phải là hành vi hợp pháp, hoàn toàn phù hợp với các yêu cầu của pháp luật.

+ Thực hiện pháp luật là hành vi của chủ thể có năng lực hành vi pháp luật, bởi vì, chỉ các chủ thể có năng lực hành vi pháp luật mới có khả năng nhận thức được yêu cầu của pháp luật để làm đúng các yêu cầu đó. Đối với các chủ thể không có hoặc mất năng lực hành vi pháp luật, tức là không có khả năng nhận thức thì các quy định của pháp luật không có ý nghĩa hoặc không có giá trị đối với họ.

* Ý nghĩa:

Việc thực hiện pháp luật có ý nghĩa to lớn trong đời sống:

- Bằng việc thực hiện pháp luật, các quy định của pháp luật từ trong các nguồn khác nhau đã đi vào đời sống, trở thành hành vi thực tế của các chủ thể.

Nhờ đó, pháp luật phát huy vai trò của nó trên thực tế, làm cho đời sống xã hội ổn định, trật tự và có điều kiện phát triển mạnh mẽ, các quyền, lợi ích hợp pháp của các cá nhân, tổ chức được bảo đảm, bảo vệ, đời sống xã hội được an toàn.

- Trong quá trình tổ chức thực hiện pháp luật, thông qua hoạt động phổ biến, giáo dục pháp luật sẽ giúp cho các chủ thể có điều kiện nâng cao nhận thức pháp luật, hiểu rõ hơn các quyền và nghĩa vụ pháp lí của mình trong các QHPL, nhờ đó, họ tích cực và chủ động tham gia vào các quan hệ đó, tiếp cận các nguồn lực để phát triển.

- Thông qua việc thực hiện pháp luật, những hạn chế khiếm khuyết nếu có của pháp luật sẽ được bộc lộ, nhờ đó, pháp luật có thể được hoàn thiện một cách kịp thời.

Xem thêm: 80 CÂU VẤN ĐÁP LÝ LUẬN CHUNG VỀ NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT HLU (download file bộ câu hỏi vấn đáp ở bài này)

- VD: Quan hệ giữa ông A và ông B khi ông A bán xe máy cho ông B

- Chủ thể: ông A và ông B

- Khách thể: quyền sở hữu xe máy

- Nội dung:

+ Quyền của ông A là nhận được một khoản tiền tương đương giá trị của chiếc xe đã thỏa thuận ông B.

+ Nghĩa vụ của ông B là phải trả cho ông A một khoản tiền theo thỏa thuận với ông A.

+ Nghĩa vụ của ông A là phải chuyển nhượng quyền sở hữu xe máy cho ông B.

+ Quyền của ông B là nhận được quyền sở hữu đối với chiếc xe máy.

Xem thêm: 80 CÂU VẤN ĐÁP LÝ LUẬN CHUNG VỀ NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT HLU (download file bộ câu hỏi vấn đáp ở bài này)

- Năng lực chủ thể:

+ Năng lực chủ thể là điều kiện do pháp luật quy định đối với cá nhân, tổ chức để họ có thể tham gia vào quan hệ pháp luật, bao gồm năng lực pháp luật và năng lực hành vi pháp luật.

+ Năng lực pháp luật là khả năng có quyền, nghĩa vụ pháp lí do nhà nước quy định cho các cá nhân, tổ chức nhất định.

1 tổ chức, cá nhân cụ thể chỉ cần có năng lực pháp luật trong quan hệ pháp luật nào đó là có thể tham gia vào quan hệ pháp luật đó.

+ Năng lực hành vi pháp luật là khả năng mà nhà nước thừa nhận cho các cá nhân, tổ chức bằng hành vi của mình tự xác lập và thực hiện các quyền và nghĩa vụ pháp lí.

1 người được coi là có năng lực hành vi pháp luật khi họ biết cách xác lập hành vi trong 1 QHPL cụ thể, biết tự mình thực hiện được các hành vi mà mình đã xác lập và có khả năng độc lập tự chịu trách nhiệm về hành vi của mình.

Khi xem xét năng lực hành vi của chủ thể là cá nhân, người ta xem xét 3 phương diện chủ yếu: độ tuổi, khả năng nhận thức và tình trạng sức khỏe, thể lực.

VD: Để có thể đi bầu cử thì chủ thể phải đáp ứng được các yêu cầu: Là Công dân Việt Nam, từ đủ 18 tuổi trở lên và không thuộc các trường hợp không được tham gia bầu cử theo quy định của Luật bầu cử quan hệ, HĐND. Như vậy, công dân 10 tuổi hay người bị điên thì không thể tham gia bầu cử.

- Khả năng của chủ thể:

VD: + Khi anh A tham gia quan hệ vay tiền với ngân hàng thì điều kiện đảm bảo là anh A phải có khả năng trả nợ thể hiện qua năng lực tài chính (lương, tài sản…)

+ Khi chị B tham gia quan hệ làm thuê cho công ty C thì điều kiện đảm bảo là sức khỏe của chị B phải đảm bảo đáp ứng được công việc

- Đảm bảo pháp lý: Khi quyền của chủ thể không được bảo đảm hoặc chủ thể không thực hiện trách nhiệm pháp lí thì nhà nước phải có biện pháp can thiệp để đảm bảo thực hiện quyền, nghĩa vụ pháp lí của chủ thể.

VD: Công ty A trốn tránh nghĩa vụ nộp thuế cho nhà nước thì nhà nước phải có biện pháp xử phạt, truy thu thuế đối với công ty A

- Điều kiện khách quan: Ngoài một số nguyên nhân chủ quan nêu trên thì còn có nguyên nhân khách quan như: Thời tiết, sự thay đổi của hoàn cảnh, thiên tai ….

VD: A kí hợp đồng mua tài sản của B, theo thỏa thuận thì ngày 19/02/2020 A phải giao cho B chiếc ô tô mà B đã đặt mua, nhưng trước đó 19 ngày xảy ra hỏa hoạn ở nhà máy sản xuất ô tô nên khiến ngày 19/02/2020 A không thể thực hiện nghĩa vụ giao xe cho B, và quyền lợi của B cũng bị xâm hại…. do thiên tai (khách quan).

Xem thêm: 80 CÂU VẤN ĐÁP LÝ LUẬN CHUNG VỀ NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT HLU (download file bộ câu hỏi vấn đáp ở bài này)

* Phân tích khái niệm quan hệ pháp luật:

- Quan hệ pháp luật là quan hệ xã hội được pháp luật điều chỉnh, trong đó các bên tham gia quan hệ pháp luật có các quyền và nghĩa vụ pháp lí được nhà nước bảo đảm thực hiện.

- Quan hệ pháp luật có những đặc điểm sau:

+ Quan hệ pháp luật là quan hệ xã hội có ý chí:

Quan hệ pháp luật xuất hiện do ý chí của con người, nó được hình thành thông qua hoạt động có ý chí của con người, nó được hình thành thông qua hoạt động có ý chí của con người.

Yếu tố ý chí trong quan hệ pháp luật được thể hiện bao gồm ý chí nhà nước và ý chí của các bên chủ thể quan hệ.

Trước hết, pháp luật là công cụ điều chỉnh quan hệ xã hội luôn chứa đựng ý chí nhà nước. Thông qua quy phạm pháp luật, mệnh lệnh của nhà nước được đặt ra đối với các bên tham gia quan hệ pháp luật, họ có thể làm gì, phải làm gì, làm như thế nào…

Tiếp theo, các bên tham gia quan hệ pháp luật bày tỏ ý chí của mình bằng việc tiến hành các hoạt động nhất định trên cơ sở cách thức xử sự mà quy phạm đã nêu. Tùy theo khả năng của mình, các bên tham gia quan hệ pháp luật tự thực hiện những hành vi nhất định phù hợp.

- Các bên tham gia quan hệ pháp luật có quyền và nghĩa vụ pháp lí được nhà nước đảm bảo thực hiện:

+ Cách xử sự của các bên tham gia quan hệ pháp luật do quy phạm pháp luật quy định và bảo đảm thực hiện. Đó có thể là các bên được phép hoặc bắt buộc phải tiến hành những xử sự nào đó, những xử sự này do pháp luật quy định, đó chính là quyền và nghĩa vụ pháp lí của các bên tham gia quan hệ pháp luật.

+ Trong trường hợp các bên thực hiện không đúng các quyền và nghĩa vụ pháp lí thì họ phải chịu trách nhiệm về hành vi của mình, họ phải gánh chịu những hậu quả bất lợi mà nhà nước đã dự kiến trong phần chế tài của quy phạm pháp luật.

VD:

- Quan hệ giữa em và anh chủ nhà trọ trong quan hệ thuê trọ.

- Quan hệ giáo dục và đào tạo giữa em và Trường ĐH Luật HN.

- Quan hệ giữa em và người bán rau ở chợ khi em đi chợ mua rau.

- Quan hệ giữa em và bạn A khi em vay tiền của bạn A.

- Quan hệ giữa em và ngân hàng B khi em mở tài khoản ngân hàng tại ngân hàng B.

Xem thêm: 80 CÂU VẤN ĐÁP LÝ LUẬN CHUNG VỀ NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT HLU (download file bộ câu hỏi vấn đáp ở bài này)

* Phân tích khái niệm quan hệ pháp luật:

- Quan hệ pháp luật là quan hệ xã hội được pháp luật điều chỉnh, trong đó các bên tham gia quan hệ pháp luật có các quyền và nghĩa vụ pháp lí được nhà nước bảo đảm thực hiện.

VD: quan hệ mua bán xe máy giữa ông A và ông B.

- Quan hệ pháp luật có những đặc điểm sau:

+ Quan hệ pháp luật là quan hệ xã hội có ý chí:

Quan hệ pháp luật xuất hiện do ý chí của con người, nó được hình thành thông qua hoạt động có ý chí của con người, nó được hình thành thông qua hoạt động có ý chí của con người.

Yếu tố ý chí trong quan hệ pháp luật được thể hiện bao gồm ý chí nhà nước và ý chí của các bên chủ thể quan hệ.

Trước hết, pháp luật là công cụ điều chỉnh quan hệ xã hội luôn chứa đựng ý chí nhà nước. Thông qua quy phạm pháp luật, mệnh lệnh của nhà nước được đặt ra đối với các bên tham gia quan hệ pháp luật, họ có thể làm gì, phải làm gì, làm như thế nào…

Tiếp theo, các bên tham gia quan hệ pháp luật bày tỏ ý chí của mình bằng việc tiến hành các hoạt động nhất định trên cơ sở cách thức xử sự mà quy phạm đã nêu. Tùy theo khả năng của mình, các bên tham gia quan hệ pháp luật tự thực hiện những hành vi nhất định phù hợp.

- Các bên tham gia quan hệ pháp luật có quyền và nghĩa vụ pháp lí được nhà nước đảm bảo thực hiện:

+ Cách xử sự của các bên tham gia quan hệ pháp luật do quy phạm pháp luật quy định và bảo đảm thực hiện. Đó có thể là các bên được phép hoặc bắt buộc phải tiến hành những xử sự nào đó, những xử sự này do pháp luật quy định, đó chính là quyền và nghĩa vụ pháp lí của các bên tham gia quan hệ pháp luật.

+ Trong trường hợp các bên thực hiện không đúng các quyền và nghĩa vụ pháp lí thì họ phải chịu trách nhiệm về hành vi của mình, họ phải gánh chịu những hậu quả bất lợi mà nhà nước đã dự kiến trong phần chế tài của quy phạm pháp luật.

* Ý nghĩa của việc 1 quan hệ xã hội được pháp luật điều chỉnh đối với sự vận động và phát triển của nó:

- quan hệ xã hội xuất hiện, tồn tại một cách khách quan cùng với sự phát triển của xã hội loài người. Do yêu cầu khách quan của đời sống cộng đồng đòi hỏi hỏi các quan hệ xã hội phải được điều chỉnh, đảm bảo cho chúng phát triển theo định hướng nhất định.

- Việc 1 quan hệ xã hội được pháp luật điều chỉnh có ý nghĩa vô cùng quan trọng đến sự vận động và phát triển của chính quan hệ xã hội đó.

- Pháp luật dùng sức mạnh của mình để bảo vệ cho quan hệ đó không bị chủ thể khác xâm hại, các chủ thể tham gia vào quan hệ xã hội đó sẽ được bảo vệ các quyền và lợi ích chính đáng.

- Mặt khác, khi được pháp luật điều chỉnh, quan hệ xã hội đó phát triển theo định hướng của nhà nước, có lợi cho nhà nước và xã hội.

Xem thêm: 80 CÂU VẤN ĐÁP LÝ LUẬN CHUNG VỀ NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT HLU (download file bộ câu hỏi vấn đáp ở bài này)

* Phân tích khái niệm pháp điển hóa pháp luật:

- Pháp điển hóa là hoạt động của cơ quan nhà nước có thẩm quyền nhằm tập hợp các quy định, các nguồn pháp luật hiện hành, có thể chỉnh sửa, loại bỏ hoặc bổ sung thêm các quy định cần thiết và sắp xếp chúng lại trong một chỉnh thể thống nhất, khoa học theo lĩnh vực hoặc theo chủ đề để tạo thành một văn bản quy phạm pháp luật mới hoặc bộ pháp điển.

- Pháp điển hóa được tiến hành theo 2 cách cơ bản:

+ Pháp điển hóa về nội dung: là việc tập hợp các quy định pháp luật hiện hành, có thể sửa đổi hoặc loại bỏ các quy định không phù hợp, bổ sung thêm những quy định mới nhằm tạo ra một văn bản quy phạm pháp luật mới (bộ luật) để đáp ứng sự điều chỉnh pháp luật đối với các quan hệ xã hội.

+ Pháp điển hóa về hình thức: là tập hợp, sắp xếp các quy định pháp luật, các nguồn pháp luật đang có hiệu lực pháp luật thành các bộ pháp điển theo từng chủ đề, có thể có những sửa đổi, điều chỉnh cần thiết (chủ yếu về mặt kĩ thuật) nhằm làm cho các quy định này hoàn chỉnh, phù hợp với nhau hơn, những vẫn bảo đảm nội dung, trật tự pháp lí của các quy định đó.

Pháp điển hóa về hình thức không nhằm tạo ra các bộ luật đồ sộ mà là việc sắp xếp các quy định pháp luật, các nguồn pháp luật theo các chủ đề phục vụ công tác tra cứu, tiện lợi cho việc nhận thức và thực hiện chúng.

- Bộ pháp điển chỉ chứa những quy định pháp luật còn hiệu lực pháp luật tại thời điểm đó.

- Quá trình pháp điển hóa, đặc biệt là việc pháp điển hóa pháp luật về nội dung đòi hỏi phải tuân theo những nguyên tắc nhất định, phải tiến hành phù hợp với các yêu cầu của kĩ thuật lập pháp, bảo đảm tính khoa học và khách quan cũng như các nguyên tắc của hoạt động xây dựng pháp luật.

- Kết quả của quá trình pháp điển hóa là các bộ luật và bộ pháp điển có giá trị pháp lí.

* Mục đích, ý nghĩa của pháp điển hóa pháp luật:

- Mục đích:

+ Tập hợp, sắp xếp các quy định của pháp luật tản mạn theo những trật tự nhất định để phục vụ cho mục đích nghiên cứu, sử dụng, áp dụng của các tổ chức và cá nhân trong xã hội.

+ Phát hiện ra những khuyết điểm, hạn chế của hệ thống pháp luật hiện hành để có những giải pháp cần thiết.

- Ý nghĩa:

+ Giúp xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật đồng bộ, thống nhất, khả thi, công khai, minh bạch, dễ tiếp cận và thực hiện.

+ Góp phần khắc phục tình trạng chồng chéo, mâu thuẫn, những “lỗ hổng” trong hệ thống quy phạm pháp luật, từng bước làm cho nội dung của pháp luật đáp ứng được những đòi hỏi của đời sống xã hội và có hiệu quả cao hơn.

+ Có vai trò rất quan trọng đối với việc thực hiện và áp dụng pháp luật.

+ Nó giúp các chủ thể thực hiện và áp dụng pháp luật dễ dàng tìm kiếm, lựa chọn quy phạm pháp luật cần thiết, đồng thời chủ thể cũng dễ dàng nhận thức và thực hiện chúng một cách đúng đắn, chính xác hơn.

+ Tạo điều kiện cho công tác nghiên cứu, tuyên truyền, giáo dục pháp luật tốt hơn.

Xem thêm: 80 CÂU VẤN ĐÁP LÝ LUẬN CHUNG VỀ NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT HLU (download file bộ câu hỏi vấn đáp ở bài này)

* Phân tích nguyên tắc khách quan:

- Pháp luật là hiện tượng có tính khách quan, pháp luật sinh ra do nhu cầu đòi hỏi của xã hội, phải phản ánh đúng nhu cầu khách quan của xã hội, xuất phát từ thực tế cuộc sống, phù hợp với thực tế cuộc sống.

- Nhà làm luật không phát minh ra luật, mà chỉ ghi nhận những quy luật phát triển của xã hội bằng quy phạm pháp luật. Pháp luật là sự nhận thức chủ quan của con người đối với thế giới khách quan, con người nhận thức tồn tại xã hội rồi đưa ra các quy tắc cho hành vi con người.

- Do vậy, quá trình xây dựng pháp luật phải phản ánh được nhưng yêu cầu khách quan về sự cần thiết phải điều chỉnh bằng pháp luật dối với các quan hệ xã hội nhất định. Nội dung của các quy định pháp luật phải phù hợp với các quy luật khách quan, bảo đảm phát huy vai trò tích cực của pháp luật đối vứi đời sống xã hội.

- Để đảm bảo nguyên tắc tôn trọng quy luật khách quan trong xây dựng pháp luật thì trước khi bắt tay vào xây dựng pháp luật cần:

+ Nghiên cứu sâu sắc thực tiễn xã hội, các điều kiện kinh tế, chính trị, tư tưởng, tâm lí xã hội; đặc điểm dân cư, nhu cầu của các tầng lớp, các nhóm nghề nghiệp; vấn đề dân tộc và sắc tộc; khả năng thực hiện các quy định pháp luật trên thực tế… thông tin từ việc nghiên cứu này sẽ là cơ sở tốt để XD các quy định pháp luật phù hợp.

+ Phải nghiên cứu thực tiễn pháp lí trước đó như thực tiễn quản lí, thực tiễn xét xử, hoạt động của các tổ chức và cá nhân trong xã hội… Tránh hiện tượng: “pháp luật trên trời, cuộc đời dưới đất.”

- Các dự án luật phải được nhiều cơ quan, tổ chức, cá nhân tham gia xây dựng, đặc biệt là cần có nhiều phương án để cho các cơ quan có thẩm quyền lựa chọn. Sau khi đã có phương án điều chỉnh cần phải có sự thẩm định, đánh giá về các mặt kinh tế, xã hội, khoa học… để pháp luật sẽ mang lại hiệu quả cao.

* Ý nghĩa của nguyên tắc này:

- Nguyên tắc này giúp đảm bảo tính khách quan, sát với thực tế của pháp luật.

- Có khách quan, sát với thực tế thì pháp luật mới có hiệu quả trong điều chỉnh các quan hệ xã hội, mới dễ dàng đi vào đời sống, tránh trường hợp “pháp luật trên trời, cuộc đời dưới dất.”

- Nếu pháp luật không khách quan thì sẽ kìm hãm sự phát triển của các quan hệ xã hội, kìm hãm sự phát triển của đời sống xã hội.

- Nguyên tắc này giúp hệ thống pháp luật ngày càng tiến bộ, hoàn thiện, phù hợp với thực tiễn hơn, hoạt động 1 cách trơn tru, có hiệu quả, loại bỏ những sai lầm, sự chủ quan, duy ý chí…

Xem thêm: 80 CÂU VẤN ĐÁP LÝ LUẬN CHUNG VỀ NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT HLU (download file bộ câu hỏi vấn đáp ở bài này)