- Hình thức chính thể: cộng hòa dân chủ nhân dân.

+ Quyền lực tối cao của nhà nước được trao cho một cơ quan, tập thể: Quốc hội.

+ Quốc hội là do nhân dân bầu ra theo nguyên tắc phổ thông, bình đẳng, trực tiếp.

- Hình thức cấu trúc: nhà nước đơn nhất, trung ương tập quyền.

+ Chủ quyền quốc gia do chính quyền trung ương nắm giữ

+ Địa phương là các đơn vị hành chính lãnh thổ không có chủ quyền: không được tự tổ chức bộ máy chính quyền riêng, không có quyền ban hành pháp luật riêng

+ Chính quyền địa phương gồm 3 cấp: tỉnh, huyện, xã, cấp dưới phục tùng cấp trên, địa phương phục tùng TW.

- Chế độ chính trị: chế độ dân chủ xã hội chủ nghĩa

+ Trong bộ máy nhà nước có Quốc hội và HĐND các cấp là các cơ quan đại diện cho ý chí, nguyện vọng và lợi ích của nhân dân. Các cơ quan đó được thành lập bằng con đường bầu cử dân chủ, tự do.

+ Công dân được tham gia quản lí nhà nước, quản lí xã hội, tham gia thảo luận và kiến nghị với các cơ quan nhà nước về các vấn đề của địa phương và cả nước.

+ Nhà nước bảo đảm quyền tự do, dân chủ cho Nhân dân.

+ Hoạt động của nhà nước đảm bảo phương châm: dân biết, dân bàn, dân kiểm tra.

- Chế độ chính trị là tổng thể các phương pháp mà nhà nước sử dụng để thực hiện quyền lực nhà nước.

+ Chính trị là quan hệ giữa các giai cấp, đẳng cấp, tập đoàn người và các lực lượng xã hội thông qua nhà nước

+ Khi xem xét chế độ chính trị cần quan tâm hai khía cạnh:

• Các phương pháp thủ đoạn, phương tiện cụ thể mà giai cấp cầm quyền sử dụng để thực thi quyền lực nhà nước
• Trạng thái xã hội (dân chủ hay phi dân chủ) với tính cách là hệ quả của sự tác động bởi quyền lực nhà nước đem lại trên thực tế.

+ Các phương pháp gồm: phương pháp lựa chọn những người cầm quyền, cai trị, phương pháp thực hiện quyền lực nhà nước của các cơ quan nhà nước, phương pháp xây dựng nên các quyết định quan trọng của nhà nước.

- Có 2 dạng chế độ chính trị:

+ Dân chủ là chế độ chính trị mà nhân dân có quyền tham gia vào việc tổ chức, hoạt động của các cơ quan nhà nước, bàn bạc, thảo luận và quyết định những vấn đề quan trọng của đất nước. VD: chế độ dân chủ trực tiếp và gián tiếp ở VN...

+ Phản dân chủ là chế độ chính trị mà nhân dân không có quyền tham gia vào việc tổ chức, hoạt động của các cơ quan nhà nước, không có quyền bàn bạc, thảo luận và quyết định những vấn đề quan trọng của đất nước. VD: chế độ phát xít Đức, chế độ diệt chủng Pol Pot, chế độ phân biệt chủng tốc Apacthai…

- Hình thức cấu trúc nhà nước là cách thức tổ chức quyền lực nhà nước theo các đơn vị hành chính - lãnh thổ và xác lập mối quan hệ giữa các cấp chính quyền nhà nước với nhau. Khi xem xét hình thức cấu trúc của một nhà nước là xem xét cách thức cấu tạo nhà nước thành chính quyền từ trung ương xuống địa phương, địa vị của chính quyền mỗi cấp cũng như quan hệ giữa các cấp chính quyền với nhau.

- Nhà nước đơn nhất: 

+ Chủ quyền quốc gia do chính quyền trung ương nắm giữ

+ Địa phương là những đơn vị hành chính lãnh thổ không có chủ quyền

+ Cả nước có một hệ thống chính quyền và một hệ thống pháp luật

+ Quan hệ giữa chính quyền trung ương với chính quyền địa phương và chính quyền địa phương các cấp là quan hệ giữa cấp trên và cấp dưới...

VD: Việt Nam, Trung Quốc...

- Nhà nước liên bang:

+ Chủ quyền quốc gia vừa do chính quyền liên bang và do chính quyền các bang nắm giữ

+ Có sự phân chia quyền lực giữa chính quyền liên bang và chính quyền các bang, sự phân chia này có thể diễn ra trên một số hoặc cả ba lĩnh vực là lập pháp, hành pháp, tư pháp

+ Các bang tự tổ chức chính quyền của bang mình, tự ban hành luật cho bang mình, cả nước tồn tại nhiều hệ thống chính quyền, nhiều hệ thống pháp luật song song, một của liên bang, một của mỗi bang...

VD: Hoa Kì, Nga...

- Nhà nước liên minh: (không cơ bản) là sự liên kết tạm thời của  các nhà nước nhằm thực hiện một số mục tiêu nhất định. Sau khi đã đạt được các mục đích đo, nhà nước liên minh có thể tự giải tán hoặc có thể phát triển thành nhà nước liên bang. Nhà nước liên minh có thể có bộ máy nhà nước và hệ thống pháp luật chung tho toàn liên minh, tuy nhiên, các nhà nước thành viên vẫn có chủ quyền hoàn toàn trong cả lĩnh vực đối nội và đối ngoại.

VD: Liên minh Châu Âu…

- Hình thức chính thể là cách thức và trình tự thành lập cơ quan cao nhất của quyền lực nhà nước, xác lập mối quan hệ giữa cơ quan đó với cơ quan cấp cao khác và với nhân dân.

+ Xem xét hình thức chính thể của một nhà nước nào đó là xem xét trong nhà nước đó: quyền lực tối cao của nhà nước được trao cho cơ quan nào, một cá nhâ (vua) hay một tập thể (nghị viện, quốc hội) ; cách thức và trình tự thiết lập ra cơ quan đó là theo trật tự thừa kế hay do bầu cử; quan hệ giữa cơ quan đó với các cơ quan cấp cao khác của nhà nước (nghị viện, chính phủ, tổng thống, thủ tướng...) như thế nào; sự tham gia của nhân dân vào việc tổ chức và hoạt động của cơ quan đó.

- Có 2 dạng chính thể cơ bản:

+ Quân chủ: là chính thể mà trong đó quyền lực tối cao của nhà nước tập trung toàn bộ hoặc một phần vào tay một cá nhân (vua, quốc vương…) theo phương thức cha truyền con nối (thế tập).

• Quân chủ tuyệt đối là chính thể mà trong đó nhà vua có quyền lực tối cao và vô hạn trong cả ba lĩnh vực lập phát, hành pháp và tư pháp, không bị chia sẻ cho ai và cũng không chịu một sự hạn chế nào. VD: nhà nước Đại Việt trong lịch sử VN
• Quân chủ hạn chế là chính thể mà trong đó nhà vua chỉ nắm giữ một phần quyền lực tối cao của nhà nước, bên cạnh vua còn có cơ quan khác để chia sẻ quyền lực với nhà vua. VD: Vương quốc Anh, Thái Lan, Nhật Bản

+ Cộng hòa: là chính thể mà trong đó quyền lực cao nhất của nhà nước thuộc về cơ quan (tập thể) đại diện của nhân dân.

• Cộng hòa quý tộc là chính thể mà trong đó quyền bầu cử cơ quan tối cao của quyền lực nhà nước thuộc về tầng lớp quý tộc. VD: La Mã cổ đại
• Cộng hòa dân chủ là chính thể mà trong đó quyền bầu cử cơ quan tối cao của quyền lực nhà nước thuộc về các tầng lớp nhân dân. VD: HCQ Hoa Kỳ, VN…

- Nguyên nhân: nhằm hạn chế quyền lực nhà nước, không để quyền lực nhà nước tập trung trong tay một số ít người, tránh dẫn đến lạm quyền.

- Phân chia quyền lực theo chiều ngang:

+ Quyền lực nhà nước được phân chia thành nhiều loại quyền lực khác nhau như quyền lập pháp, quyền hành pháp và quyền tư pháp… và được trao cho các cơ quan nhà nước khác nhau thực hiện một cách độc lập, mỗi cơ quan chỉ thực hiện một quyền.

• Nhằm đảo bảo không một cơ quan nào nắm trọn vẹn quyền lực nhà nước, cũng không một cơ quan nào có thể lấn sân sang hoạt động của cơ quan khác.
• Thực chất là sự phân định một cách rạch ròi chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan nhà nước, đồng thời đảm bảo sự chuyên môn hóa trong việc thực hiện quyền lực nhà nước.
• Các cơ quan lập pháp, hành pháp, tư pháp… đều thực hiện chức năng, nhiệm vụ của mình trên cơ sở pháp luật.

+ Giữa các cơ quan lập pháp, hành pháp, tư pháp… còn có sự kiềm chế, đối trọng, chế ước lẫn nhau theo phương châm không cơ quan nào nằm ngoài sự kiểm soát, giám sát từ phía cơ quan khác.

• Nhằm ngăn ngừa tình trạng lạm quyền, chuyên quyền, độc đoán hoặc thiếu trách nhiệm trong việc thực hiện quyền lực nhà nước; bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của các cá nhân, tổ chức trong xã hội cũng như có thể tránh được những mối nguy hại khác.
• Sự kiểm soát, giám sát lẫn nhau giữa các cơ quan lập pháp, hành pháp, tư pháp cũng thể hiện sự phối hợp với nhau nhằm tạo nên sự thống nhất quyền lực nhà nước.

- Phân chia quyền lực theo chiều dọc:

Để hạn chế quyền lực nhà nước thì quyền lực nhà nước không chỉ phân chia theo chiều ngang thành các ngành lập pháp, hành pháp và tư pháp mà còn tiếp tục phân chia ở chiều dọc giữa nhà nước liên bang và nhà nước thành viên, giữa trung ương và địa phương, giữa các cấp chính quyền với nhau. Chính ở sự phân quyền này mà quyền lực nhà nước trung ương bị hạn chế. Đến lượt mình, quyền lực của cơ quan địa phương lại bị phân chia thành các nhánh khác nhau.

- Cơ quan nhà nước là bộ phận cơ bản cấu thành nhà nước, bao gồm số lượng người nhất định, được tổ chức và hoạt động theo quy định của pháp luật, nhân danh nhà nước thực hiện quyền lực nhà nước.

+ Các cơ quan nhà nước cấu thành nên bộ máy nhà nước.

+ Cơ quan nhà nước được tổ chức và hoạt động theo quy định của pháp luật, có cơ cấu tổ chức chặt chẽ, có biên chế xác định với đội ngũ công chức được xếp theo ngạch, bậc căn cứ vào nhiệm vụ cụ thể được phân công theo năng lực, trình độ của mỗi người để thực hiện quyền lực nhà nước.

+ Các cơ quan được trao quyền lực nhà nước, là cơ sở để thực thi chức năng, quyền hạn, nhiệm vụ của mình. Đó cũng là tiêu chuẩn phân biệt cơ quan nhà nước với các cơ quan không phải của nhà nước.

- Phân loại:

+ Căn cứ thẩm quyền theo phạm vi lãnh thổ:

• Cơ quan trung ương: Chính Phủ
• Cơ quan địa phương: UBND cấp tỉnh

+ Căn cứ chức năng

• Cơ quan lập pháp: Quốc hội
• Cơ quan hành pháp: Chính phủ
• Cơ quan tư pháp: TANDTC

+ Căn cứ thời gian hoạt động

• Cơ quan thường xuyên: Chính phủ
• Cơ quan lâm thời: Hội đồng bầu cử quốc gia

+ Căn cứ con đường hình thành, tính chất, chức năng

• Cơ quan quản lý nhà nước: Chính phủ
• Cơ quan xét xử: TANDTC
• Cơ quan kiểm sát: VKSNDTC

Bộ máy nhà nước là hệ thống các cơ quan nhà nước từ trung ương đến địa phương, được tổ chức và hoạt động theo quy định của pháp luật để thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của nhà nước.

Nhà nước ra đời nhằm tổ chức đời sống xã hội, quản lí và phục vụ xã hội. Chức năng của nhà nước ngày càng phức tạp, phạm vi hoạt động ngày càng mở rộng, số lượng thành viên ngày càng đông đảo… đòi hỏi nhà nước phải được tổ chức thành các cơ quan nhà nước với cách thức tổ chức hoạt động, nhiệm vụ, quyền hạn, phạm vi hoạt động khác nhau… Toàn bộ các cơ quan nhà nước từ trung ương đến địa phương hợp thành bộ máy nhà nước.